Historie
Oorsprong en drijfveer
De Bond Friese Vogelwachten (BFVW) werd in 1947 opgericht door een groep betrokken Friezen die zich zorgen maakten over de vrije natuur en in het bijzonder de weidevogels. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was er nauwelijks controle in het veld. Mensen bepaalden zelf wat toelaatbaar was: eieren van weide- en watervogels werden ongelimiteerd geraapt en de wettelijke sluitingsdatum werd vaak genegeerd.
Hoewel de weidevogels destijds nog talrijk waren, zag men in dat deze situatie op termijn tot achteruitgang zou leiden. Daarom werden al vanaf 1942 plaatselijke vogelwachten opgericht. De oprichting van de BFVW in 1947 bracht deze initiatieven samen onder één koepel, waardoor kennis en inzet werden gebundeld.
Vanaf het begin was duidelijk dat het zoeken en meenemen van eieren aan strikte regels moest worden gebonden. Die regels waren er niet om het traditionele aaisykjen uit te bannen, maar juist om die traditie te verbinden met zorg voor de natuur. Voor veel jongeren vormde het zoeken van kievitseieren het eerste intense contact met het landschap en de vogelwereld. Zo ontstond liefde en zorg voor de natuur, maar ook praktische veldkennis die van grote waarde bleek voor de bescherming van weidevogels. Later werd wetenschappelijk bevestigd dat beperkt rapen de kievitenpopulatie niet schaadde en soms zelfs bevorderde.
Van aaisykjen naar nazorg
In vrijwel elk dorp groeide de vogelwacht uit tot een begrip. Het aanzien van iemand die zich niet aan de regels hield en in de ferbeane tiid toch eieren rapte, daalde sterk. Dat liet zien hoe diep de waarden van zorg en verantwoordelijkheid in de gemeenschap verankerd raakten.
Tot 2015 bleef het rapen van een beperkt aantal eieren toegestaan voor degenen die ook actief deelnamen aan de bescherming van nesten en kuikens. Toen het rapen definitief verboden werd, kreeg de nazorg een nog centralere rol. Vrijwilligers die vroeger als aaisikers begonnen, werden weidevogelbeschermers met een schat aan kennis van veld en vogels.
De nazorg wordt gecoördineerd door het Bondsbureau van de BFVW. Vrijwilligers speuren nesten op, markeren ze voor boeren, beschermen kuikens en volgen de ontwikkelingen in het veld. Ze registreren alles wat ze tegenkomen in het BFVW-registratiesysteem. Hun gegevens vormen de basis voor onderzoek en beleid in Fryslân.
Breder werkterrein
De zorg van de BFVW beperkt zich niet tot weidevogels. Al in 1990 werd de commissie Broedzorg opgericht om zich in te zetten voor andere soorten. Deze commissie stimuleert activiteiten als nesthulp, verbetering van leefgebieden en voorlichting. Ze houdt zich bezig met tuinvogels, zwarte sterns, uilen (bijvoorbeeld kerkuil en steenuil), wilsters (goudplevieren) en zwaluwen. Zo worden er duizenden nestkasten in Fryslân geïnventariseerd en geregistreerd. Verschillende werkgroepen zijn actief om specifieke soorten te beschermen en kennis te verdiepen.
Het werkterrein blijft zich uitbreiden. Naast bescherming gaat het steeds meer om monitoring en inventarisatie van populaties. Daarmee draagt de BFVW bij aan de kennis over een gezonde en evenwichtige vogelstand in de provincie.
Educatie en toekomst
Voor de toekomst van de vogelbescherming is het betrekken van de jeugd onmisbaar. Waar vroeger slootjespringen en aaisykjen vanzelf zorgden voor verwondering over de natuur, is dat tegenwoordig minder vanzelfsprekend. Daarom ontplooit de commissie Educatie allerlei activiteiten om jongeren opnieuw in contact te brengen met de vogels en het landschap waarin zij leven. Het hoogtepunt is de jaarlijkse jeugdvogelwachtdag, een feestelijke dag vol spel, kennis en natuurervaringen.
Groeiende organisatie
De BFVW groeide in de loop der jaren uit tot een organisatie van 100 aangesloten vogelwachten, met samen rond de 17.500 leden. Hiervan zijn er zo’n 3000 actief in de dagelijkse bescherming van vogels. Daarmee is de Bond uniek in Nederland: nergens is de betrokkenheid bij (weide)vogels en het landschap waarin zij leven zo groot als in Fryslân.
Vrijwilligers en ondersteuning
De kracht van de BFVW ligt in de vrijwilligers. Zij worden ondersteund door hun lokale vogelwachten die op hun beurt weer kunnen rekenen op steun van het Bondsbureau en het hoofdbestuur. In het Bondsbureau in Wiuwert werken drie beleidsmedewerkers en een ondersteunend medewerker. Samen met het, volledig vrijwillige, hoofdbestuur zorgen zij ervoor dat lokale vogelwachten hun werk goed kunnen doen. Gegevens uit het veld worden verzameld, geanalyseerd en gedeeld met overheden en samenwerkingspartners.
Samen verder
De BFVW is en blijft een organisatie waarin de Friese mienskip zich verzamelt rond vogels en het landschap waarin zij leven. Van nazorg in de weilanden tot nesthulp voor zwaluwen, van educatie tot beleidsbeïnvloeding – het werk is breed, maar altijd gedragen door liefde voor de natuur.
Wie mee wil doen, kan zich aansluiten bij een plaatselijke wacht of als donateur bijdragen. Zo bouwen we samen aan een provincie waarin vogels en mensen naast elkaar blijven floreren.
Meer informatie over de historie van de BFVW is te vinden in het boek 'BFVW in vogelvlucht'van auteur S. Roodbergen en in deze reeks van artikelen in ons verenigingsblad Vanellus.
