Wurkgroep wilsters (goudplevieren)

Wilsterflappen: een eeuwenoude traditie met een moderne missie

Wat is wilsterflappen?
Wilsterflappen is een eeuwenoude vangstmethode waarbij met een slagnet trekvogels worden gevangen. Vooral goudplevieren — in het Fries ‘wilsters’ — maken in het voorjaar en najaar bij ons een tussenstop tijdens hun lange reis. De flappers zitten achter een windscherm, een ‘skûle’, en bedienen op afstand een net met een touw. Met behulp van een speciaal fluitje, dat de roep van de vogels imiteert, en met namaakvogels worden de echte vogels gelokt. Zodra ze neerstrijken, wordt het net snel opgehaald.

Van voedsel naar wetenschap
Vroeger was het vangen van wilsters, maar ook rosse grutto’s, kieviten en kemphanen, vooral bedoeld als aanvulling op het voedsel en inkomen. In de loop van de twintigste eeuw veranderde dit: het commerciële vangen en doden van deze vogels werd steeds meer als onwenselijk gezien. Sinds 1976 is de commerciële vangst definitief stopgezet. Het vangen kreeg een nieuwe betekenis: nu draait het om het ringen van vogels voor wetenschappelijk onderzoek. Alleen een kleine, gecertificeerde groep wilsterflappers krijgt hiervoor vergunningen. Zij vangen jaarlijks ongeveer 5.000 goudplevieren en enkele honderden andere steltlopers.

Samenwerking tussen traditie en wetenschap
De wilsterflappers zijn verenigd in ‘Het Friesche Vogelvangersbelang’, een organisatie die al sinds 1909 bestaat. Samen met het team van BirdEyes van de Rijksuniversiteit Groningen en collega’s van het Koninklijk NIOZ op Texel werken zij nauw samen aan het onderzoek naar de ecologie van trekvogels. De onderzoekers profiteren van de expertise en veldkennis van de flappers, die niet alleen efficiënt vangen, maar ook de vogels wegen en biometrische gegevens meten — zoals snavel- en vleugellengte — voordat ze ze weer vrijlaten. Dit bijzondere samenspel tussen wetenschap en ‘burgerwetenschap’ levert waardevolle data op over de trek, overleving en de effecten van klimaatverandering op de vogels.

Waardevol erfgoed en natuurbehoud
Door de focus te verleggen van ‘oogsten’ naar het ondersteunen van de biodiversiteit, leveren de wilsterflappers een belangrijke bijdrage aan natuurbehoud en wetenschappelijk inzicht. Tegelijk blijft deze oude traditie, een vorm van immaterieel erfgoed, op deze manier levend en betekenisvol in onze Fryske natuur.

De Wurkgroep Wilsters in actie
De Wurkgroep Wilsters telt 25 gedreven flappers met een ringvergunning voor wilsters, hoantsen (Kemphanen), ljippen (Kieviten) en heawylpen (Rosse grutto’s). Alleen al in 2007 werden ruim 6.300 vogels gevangen en geringd. Naast het aanbrengen van ringen verzamelen ze ook belangrijke gegevens over gewicht, vleugellengte en meer. Deze informatie geeft inzicht in de conditie en trek van de vogels.

Ondersteuning en impact
De BFVW ondersteunt de groep financieel door het beschikbaar stellen van metalen ringen, terwijl de Rijksuniversiteit Groningen kleurringen levert. Samen zorgen zij ervoor dat de vogels individueel gevolgd kunnen worden. Zo ontstaat een steeds completer beeld van hun leefwijze, rustplekken en trekgedrag — zowel binnen Fryslân als in het buitenland.

Een traditie met toekomst
De samenwerking tussen de wilsterflappers, onderzoekers en de BFVW maakt het mogelijk om oude tradities te behouden én bij te dragen aan toekomstgericht natuuronderzoek. De vereniging ‘Het Friesche Vogelvangersbelang’ vierde in 2009 haar honderdjarig bestaan — een mijlpaal die symbool staat voor de kracht van verbondenheid tussen mens, natuur en wetenschap.

De traditie van het Wilsterflappen is sinds juni 2022 opgenomen in het netwerk van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland. Klik hier voor meer informatie.